Luísa Villalta. Alma de violino, de Beatriz Maceda e Eli Ríos, con ilustracións de Laura Suárez, é unha obra publicada por Xerais.
“Luísa Villalta soubo escoitar o silencio e a realidade que lle tocou vivir e plasmalo na súa obra. Comprometida e coherente, teceu os vimbios dunha sociedade equitativa e igualitaria. Nesta biografía ilustrada, mergullamos nalgunhas das palabras e das músicas que ela ceibou ao vento para achegarnos a unha muller tan polifacética como fascinante.”
Contrabiografía, de Xabier López, é unha obra publicada por Galaxia.
“Contrabiografía non é unha biografía á contra. Máis ben é unha autobiografía inversa, unha velada chiscadela ao Everybody’s Autobiography, de Gertrude Stein, onde se nos ensinou que a mellor maneira de falar dun mesmo é falar deles, dos outros, daquelas persoas e espazos contra os que nos recortamos coma unha sombra.
Texto da estirpe dos híbridos, o motor de Contrabiografía é unha navegación río arriba, unha pescuda das orixes da memoria familiar que —co pretexto de dar conta dunha vinganza, un asasinato, unha execución, unha historia real con trazas de traxedia grega— busca e recrea pontes, rías, pasadizos e viaxes de ida e volta, do golfo Ártabro a América, deste século aos séculos pasados, para, acaso sen pretendelo, descubrir que todo é estrañamente parecido ao que nos contaron.”
Irene. A Porteira, de Xulia Pisón e Óscar Losada, é unha obra publicada pola Universidade da Coruña.
“O de Irene González é un caso único no mundo. Na década dos vinte di século pasado foi a primeira rapaza que rompeu barreiras no fútbol, ao se converter na porteira e capitá do equipo masculino coruñés ao que deu nome: o Irene F.C.
Esta é a historia dunha nena que levou a súa paixón máis alá dos límites establecidos para as mulleres da época e fixo realidade o seu soño.”
Carmiña Sierra. A primeira muller do Seminario de Estudos Galegos, de Aurora Marco, é unha obra publicada por Alvarellos Editora.
“Entre as poucas mulleres que ingresaron no Seminario de Estudos Galegos en 1923, a primeira admitida naquela entidade científica, a poucos días de se constituír, foi unha cesureña que percorreu case todo o século XX, Carmiña Sierra Domínguez (Pontecesures, 1906-Caracas, 1996). Esta obra de Aurora Marco descóbrenos unha biografía totalmente descoñecida. Carmiña Sierra estudou Filosofía e Letras en Compostela, obtivo unha cátedra de Literatura Española e exerceu en varios centros de ensino medio fóra de Galiza. Tras a sublevación militar, rexentou co seu home unha granxa en Cortinallas (Pontecesures) e, tras ser detida polo súa militancia política e compromiso antifranquista, estivo tres anos encarcerada en Ventas. A comezos dos anos 50 exiliouse en Venezuela.
Esta monografía dedícase a recuperar unha traxectoria tan rica en experiencias, en afectos, e en compromiso polas causas da xustiza e a liberdade, e abrangue todo o seu percurso vital, desde o nacemento até a morte. O libro enriquécese cun cento de imaxes e documentos históricos moi descoñecidos.”
Maruja Mallo. Enigmaticamente única, de María Canosa, ilustrada por Bea Gregores, é unha obra publicada por Bululú.
“Valente e libre, non desistiu nin por un intre en manter a súa arte única e orixinal durante toda a súa vida. Constantemente na vangarda do seu tempo, no artístico, no social e ata no persoal, Maruja Mallo abriu un camiño que ninguén máis se atreveu a seguir. Mergullouse na corrente cultural do Madrid dos anos vinte e converteuse en parte activa da Xeración do 27 e no movemento das ‘sen sombreiro’. Foi fonte de inspiración de escritores, poetas e filósofos, e obxectivo de críticas que nin entendían a súa obra nin a valoraban polo feito de ser muller.”
A fotografía 51, de María Canosa, é unha obra publicada por Baía Edicións, con ilustracións de Paula Mayor.
“A fotografía 51 presenta, a modo de imaxes fixas na retina ou nunha cámara fotográfica, a vida, dilemas e reflexións en primeira persoa de Rosalind Franklin, o seu traballo e a ocultación machista padecida, quen malia ser a que logrou a famosa fotografía 51 da estrutura do ADN, non foi recoñecida co Nobel, que si recibiron dous homes cos que colaborara nas investigacións.”
Alfredo Vilas (O republicanismo irredutible do esquecido «Castelar galego»), de Gonzalo Vilas, é unha obra publicada por Positivas e o Consorcio de Santiago.
“Alfredo Vilas (1854-1904) foi un dos máis destacados oradores galegos de finais do s. XIX. Avogado e médico, figura dos estrados, político sen escano, “soldado da república”, nas súas verbas, que nunca cedeu na propagación da idea republicana, Vilas aparece como unha figura pública célebre na súa época que hoxe apenas é lembrado nalgún episodio en que interviu, como o traslado dos restos de Rosalía de Castro. Dotado dun enxeño proverbial e dun intelecto destacado, a súa oratoria despregada no foro xudicial, en xuízos que espertaban o entusiasmo do público e a prensa, ou en mitins políticos de diversa índole, valéronlle o alcume de “O Castelar Galego”. Título que algún autor como Antón Vilar Ponte consideraba inxusto, por supeditalo a outra figura e considerar o compostelán aínda superior en algúns aspectos ao daquela tido polo mellor orador do Estado.
Declarado anticlerical, Vilas foi unha voz discordante dende mozo na Compostela dominada pola Igrexa, pugna que tivo o seu colofón cando, na súa morte, o arcebispo prohibiu o seu enterro en terreo sagrado, obrigando ao seu sepelio no cemiterio civil coruñés, entre un considerable escándalo. Gonzalo Vilas, descendente indirecto do orador, interesouse pola súa figura desde pequeno, en que na casa familiar de Prevediños (Touro), que fora residencia de don Alfredo, resoaban ecos inconexos arredor do personaxe. Despois de anos de recompilación de datos, e principalmente de indagación na prensa da época, ofrécenos esta biografía deste republicano sen república, na que, lateralmente, podemos sumirnos tamén nas circunstancias e episodios políticos e sociais dunha época apaixonante e non sempre ben coñecida.”
Moza falangueira procura lingua materna, de Carys Evans-Corrales, traducida por Pepe Coira e Marta Cuba, é unha obra publicada por Laiovento.
““O relato dunha peregrinación á procura da verdade e da identidade a través do son das palabras”. Así define este particular libro de memorias a súa autora, Carys Evans-Corrales (1949-2020), lingüista, profesora, tradutora (traduciu ao inglés numerosos autores galegos: Murado, Pallarés, Sumai, Borrazás…) e protagonista dunha singular peripecia vital.
Con só tres meses de idade deixou o seu Londres natal para se instalar en Singapur, onde o pai conseguira traballo como profesor de Lingua e Literatura. As súas primeiras palabras foron en hainanés, o idioma da muller chinesa que a coidaba. E logo había entrar en contacto co malaio en Kuala Lumpur, co crioulo en Kingston, co galés na terra dos pais, co inglés e as súas infinitas variantes desde York a New Jersey, co galego e o castelán na Compostela do final do franquismo e os inicios da democracia…
A Carys cadroulle vivir, falar e escoitar en países que, coma a propia autora, estaban á procura dunha identidade. Moza falangueira procura lingua materna é o relato vital dunha muller que viviu os idiomas coma “ferramentas para intentar descifrar o mundo e para sabermos quen somos”.”
Aquí pode lerse un pequeno fragmento desta obra.
A vella compañeira, de Anxo Lugilde, é unha obra publicada por Luzes.
“Isto non é un libro de memorias. Nin unha autobiografía. É unha crónica, unha reportaxe vital. Anxo Lugilde é un correspondente na súa propia guerra, a que libra desde rapaz contra esa parte de si mesmo que loita contra el, a depresión, a Vella Compañeira. A depresión é coma esas guerras non declaradas, fóra dos titulares, nas que morre máis xente que nas que enchen os telexornais. A depresión ñe unha guerra civil cruenta e soterrada, casa por casa, neurona por neurona, pero na que as vítimas non chaman por ninguén, non expoñen as súas feridas nin as ruínas das súas casa, nin os seus mártires. As vítimas sofren os ataquen no medio do silencio e da vergoña.
– XOSÉ MANUEL PEREIRO
Cal é o xeito en que está escrita esta odisea da alma que é a vella compañeira? Que a fai especial? Anxo Lugilde adéntrase máis alá do que semella a liña do inaccesíbel. Alumea o que non está ben visto. Porque adoita ocultarse, porque incomoda ou porque non se deixa ver.
A outra clave está no como se conta esa odisea. Lugilde fala dun exorcismo. Hai unha fusión sutilísima entre a corrente da vida, do pensamento e das palabras. Hai unha dose de humor, de ironía e retranca, que fai milagroso este exorcismo. Un humor dramático, un humor morado, no que, por fin, podemos ver os hematomas das doenzas da alma.
– DO PRÓLOGO DE MANUEL RIVAS“
María Casares. A célebre refuxiada, a descoñecida, de Arancha Estévez, é un libro publicado por Aira.
“Centenario de María Casares (1922-2022)
María Victoria Casares Pérez é unha das figuras máis destacadas do século XX e malia todo aínda segue a ser unha descoñecida. Como unha nena «ben» da Coruña, filla dun ministro republicano, acabou por ser unha das grandes actrices de Francia? Por que escolleu para si a cicatriz de exiliada, refuxiada, e nunca volveu a Galicia?
Arancha Estévez escribe esta precisa e evocadora biografía da actriz, quen polas vicisitudes que tivo que atravesar, converteuse tamén en exemplo e metáfora das arelas e pesadelos da historia recente de Galicia. Unha invitación a unha festa, á vida intensa dunha muller que nos segue a fascinar.”
Aquí pode lerse un fragmento da obra.
Libraría Sisargas 